Aborrecidas co baile.
Durante a maior parte dos 90 Alexis Petridis –e toda a súa xeración- pensou que a música de baile podía mudar o mundo. Pero logo viñeron os super-clubs, os DJs super-stars e a comercialidade máis excesiva. Agora, cando incluso os xuizosos e vellos Brit Awards lle dan as costas ao xénero, lamenta o deceso do movemento musical máis excitante das últimas décadas.
Cuarta Feira, 3 de novembro de 2004. The Guardian.
É difícil saber qué significa exactamente o anuncio de onte por parte da Industria Fonográfica Británica de que os premios Brit van deixar de ter a categoría 'Mellor grupo dance', e que o van reemprazar pola categoría de 'Mellor Actuación en Vivo'. "O comité dos Brit decidiu que a música de baile xa non é significativa na música" dixo un voceiro. "A escena está a voltar ás súas orixes minoritarias. O premio xa non é axeitado para unha audiencia televisiva masiva".
Por outro lado, non é como se nos deberamos preocupar por estas novas. Despois de todo estamos a falar dos Premios Brit, un encantador e responsable pedazo do entretenemento de primeira hora da noite na ITV, o suficientemente aborrecedor como para contratar coma voceiro a alguén que fala coma un presentador do Six-Five Special. Calquera que esta interesado en "onde acontece algo no eido da música" terá moito coidado en considerar os Brits como referencia, da mesma maneira que calquera interesado en explorar a intrincada socioloxía da sexualidade humana evitaría o Love de Davina McCall no Saturday Night.
Pero o anuncio dos Brits non é único; acontece tralo peche nos últimos dous anos de tres revistas de música de baile (Muzik, Ministry e Jockey Slut), tralas noticias de que o super-club londinense Ministry of Sound perdeu máis dun tercio das súas gañancias desde o 2001, e máis recentemente, tralo fracaso comercial dos últimos discos de dous dos máis grandes artistas de música de baile da Britania, Fatboy Slim e os Prodigy. O album de 1998 do Fatboy Slim (You’ve come a long way, baby) vendeu un total de 5 millóns de copias en todo o mundo; o último (Palookaville), saiu do top75 despois de só tres semanas. A música de baile non ten moi boa saúde desde hai algúns anos; o feito de que unha institución tan rematadamente pouco cool coma os Brits pense que está acaba, nembargantes, semella a gota que enche o vaso para o que foi unha vez o xénero musical-popular máis importante e excitante do mundo.
É fácil esquecer o moi excitante e importante que a músca de baile nos pareceu no seu explendor. Hoxe en día, a xente escribe libros e fai filmes sobre como os 90 eran o dominio exclusivo do Britpop baseado nas guitarras. Pero durante exactamente o mesmo período, os clubs, as drogas e a música house eran tan importantes que todo o mundo concordaba que cambiaran os hábitos de lacer da xuventude británica para sempre. Segundo as estimacións máis consevadoras, a mediados dos 90 cada fin de semana medio millón de persoas tomaban éxtase. Prácticamente en cada cidade ou vila, acollía a súa propia sala de house ou techno. No 1996 unha copia calquera da revista de música de baile Mixmag, traía clubs en Ponte Cesures, Ordes e Ponte d’Eume (como quén di ;)). Existía a irresistible promesas de "dúas pistas de acción sen límites nu glamuroso club de Caldas". Hai rumores dun clube do Gloucestershire chamado Ministry of Stroud.
Seino, porque fun á metade deles. Traballei na Mixmag durante cinco anos, un fan empedernido que tivo unha conversión total aos 20 anos de idade no insospeitado lugar do peirao de Margate. Despois téñome preguntado ata qué punto a miña conversión estivera influenciada pola música que puxeran aquela noite (a cabeza de cartel da festa eran os Ratpack, un dúo que non é extraño que xa esqueceramos e que tiña como principal éxito unha escura versión dunha canción de Suzanne Vega, só que a letra falaba de costo), e ata qué punto foi influenciada por un amigo meu que estaba na universidade e tiña uns coñecidos un pouco malotes e con acceso a unha versión particularmente potente do éxtase chamada Rhubarb e Custard. Daquela, pola contra, tanto tiña: xa estaba convencido. Deixei a rave de Margate convencido que non iría ver aos Suede actuar nunca máis. A música de baile era o futuro.
A miña convinción durou case unha década. Cando deixei a universidade non quería escribir para o NME ou para o Melody Maker. Quería escribir para o Mixmag. Os Blur e os Oasis pode que estiveran no cumio pero eu, como o resto da xente que traballaba na revista, tiñamos claro que serían unha moda pasaxeira. Quén querería escoitar a alguén imitando aos Beatles e aos Kinks cando había xente como os The Orb, Underworld, os Aphex Twin e os Chemical Brothers chegando ao top10 con albumes que non tiñan medo a rachar os convencionalismos sonoros?. Cando non estaba en clubes en Cela Nova ou na Cañiza, o dicindolle á xente que o dúo de techno Orbital eran a mellor banda en directo da Britania, tamén me podíades atopar dándolle á cabeza mentres os novos "DJs super-star" estaban a demandar o seu dereito a gañar milleiros de libras cada noite pinchando os seus discos.
O maior defensor dese dereito foi o máis famoso dos djs, Paul Oakenfold: "Xa sexa cando estou a levantar os brazos ou a apuntar a alguen na pista e a lle sorrir, forma parte dun espectaculo total. Son un artista. Son un profesional" declarou, coa grande seriedade que dá saber que levantando os brazos no aire podes gañar 750.000 libras ao ano. No 2004, sería difícil atopar a alguén facendo estas declaracións – ou incluso dicindo a frase "Dj super-star"- sen que lle caia a cara de vergonza. A maioría dos clubes desapareceron, e os artistas electrónicos que se supoñía que eran o futuro da músca ou ben se separaron ou desapareceron da escea comercial. Cada vez que falo da escena de baile dos 90, frecuentemente sinto como se lle estivese a falar dalgo incrible e inexplicable ao típico fan da música de 18 anos de hoxe en día.
A pregunta de por qué as cousas cambiaron tan rápidamente e tan dramáticamente é intrigante. Parte do problema, a pesar de quen o queira negar, é que a escena do baile estaba totalmente vencellada ás drogas. Isto significa que tiña por forza que ter curta vida: non podes estar a tomar éxtase todas as fins de semana máis alá duns poucos anos, e cando te queimas co éxtase tamén te queimas coa música de baile. Isto non era un problema mentras houbese unha constante chegada de novos participantes, posiblemente convertendose nunha rave en Margate ás seis da maña, convencéndose de que descubriran o futuro da música. Pero nalgún momento ao redor do cambio de milenio, isto deixou de acontecer.
Alomenos hai unha razón clara: ir aos clubs perdeu o seu cachet indiscutible de ser cool. A principios dos 90 a escena dos clubs semellaba como a entrada nunha interesante sociedade segreda. A retrospectiva que facía o britpop, faciao atractivo cara varias xeracións –aos papás tamén lles gustaba Oasis- pero a música de baile tiña aquel atractivo de separar radicalmente aos pais dos fillos como xa o fixera o punk e a psicodélia: os xornais non paraban de falar dunha epidemia de drogas, aprobábase lexislación para atallala, incluida a criminal justice bill que estipulaba sancións contra a "música composta primordialmente de ritmos repetitivos". Incluso propiciou a súa propia estética como pasara cos mods: a mediados dos 90 o Mixmag tiña o seu propio director de moda.
Pero tanto o atractivo ilegal da músca de baile e calquera signo de elegancia exclusiva evaporouse ao final da década. Como movemento xuvenil que nacera e se desenvolvera baixo o Thacherismo, a músca de baile sempre estivo marcada por un agudo sentido dos negocios: a diferencia do punk e da psicodelia, nunca houbo polémica sobre se estes ou aqueles son uns vendidos. O resultado foi que a finais do milenio se convertera no paraiso das grandes multinacionais e os acordos publicitarios. É difícil sentir que estás a participar dun movemento contracultural cando está patrocinado por Paco Rabanne e transmitido en directo pola BBC.
Os super-clubes mentras tanto, que pasaran de ser tan só clubes a se convertiren en marcas, ficaron atrapados ente apañar todos os cartos que puideran e entre conservar algo de credibilidade, cos desastrosos resultados que eran de esperar. Por exemplo o Ministry of Sound sacou unha marca de roupa para a continuación anunciar que estaba prohibido entrar no clube con ela. Moitos dos grandes artistas dos 90 acabaron por reaccionar a semellante comercialismo, e produciron albumes destinados a audiencias minoritarias, de tal maneira que non volveron aparaecer no top10 xamais.
Se, coma min, investiches unha chea de tempo e enerxía na crenza máis ben idealista de que a música de baile ía mudar o mundo, este tipo de cousas foron un duro desengaño. Só serviron para afastar á xente que unha vez amou a música de baile lonxe da cultura da música de baile.
A moda máis duradeira na cultura dos clubes foron os ciber-kids, que se congregaban ao redor do clube Gatecrasher en Sheffield. O seu look semellaba ser unha mescla de todo canto chegou a aparecer polas pistas de baile: as roupas e a pintura para a cara flourescente, pintura de colores rechamantes para o cabelo, as chupetas, os bonequiños. Os donos do Gatecrasher acabaron por lle prohibir a entrada pero o dano xa estaba feito. Para calquera con 16 anos a disiuntiva estba clara: ou te vistes como un rapeiro ou coma un dos Strokes e quizais teñas sorte de ligar, ou te vistes coma un parvo e vas a bailar.
Os organizadores dos Brits teñen algo de razón- hai un para de anos, tivéronlle que dar o premio ao Mellor Artista de Baile ao trio pop Sugababes – pero aínda así é esaxerado borrar completamente a presencia da música de baile no 2004. A sensación é que un importante movemento xuvenil desapareceu, posiblemente para sempre, pero a música en si non está morta, simplemente polarizada. Aínda se fai música de baile innovadora, pero está case por completo ausente das listas de éxito: a pesares de ser rompedora e brillante, houbo pouca atención entre a xente que merca discos para o novo xénero "grime", deliberadamente abstruso. Mentras tanto, a música de baile que se vende en grandes cantidades non hai por onde collela. Unha peza de house de Eric Prydz acaba de estar durante varias semanas de número un debido ao seu horroroso video, e foi ridiculizado como o-número-un-máis-estúpido nada menos que por esa recoñecida autoridade que é o The Sun.
Ata que a música de baile atope o seu sitio, o lugar onde a innovación e a excitación se conxuguen co éxito comercial, a escena de baile dos 90 parece que vai permanecer como un arcano recordo.