Escola de rock.
Sting levou aos seus fans ata Nabokov e os Special AKA alertaron a toda unha xeración sobre o apartheid. Dave Eggers fala sobre cómo a música te pode espabilar.
Sexta feira 19 de novembro do 2004. The Guardian.
Desde a chegada do rock'n'roll, moitos adolescentes e outra xente parva aprendeu sobre o sexo a través da música. Xa foi demostrado por investigadores nalgures, e non vos vou insultar citando o estudo en concreto - probablemente xa saberedes de que estudo estou a falar. Feito en Norteamérica. Un estudio excelente. Un dos mellores.
A súa principal conclusión é que a música ten un grande valor educativo, e do mesma maneira ca outros cidadáns, penso que un réxime regular de audición das obras dos compositores máis educados ou incluso pretenciosos, debería reemprazar á educación formal. Xa hai lexislación pensada a tal efecto, e anímovos a que faledes cos vosos amigos para que asinen peticións por e-mail aos seus representantes políticos, aínda que só sexa para que os seus secretarios as borren canto antes.
Hai seis meses rematei por fin a obra de 1942 de Albert Camus 'O Estranxeiro', e por fin -e isto faralles gracia aos máis góticos do meu instituto- decateime que a canción do 1978 'Killing an Arab' dos Cure estaba conectada co libro. A pesares de que a canción acabou por ter desafortunadas connotacións, orixinariamente era unha inocente referencia á crise existencial que levou a un home a matar a un estraño que estaba nunha praia. O efecto sobre as lecturas de toda unha xeración foi enorme. Dacordo con outro estudio -estoutro feito polos alumnos da quenda de noite dunha escola holandesa- un fato de xente nova moi suxestionable chegou a Camus gracias a 'Killing an Arab', e xa vai sendo hora de que lle deamos as grazas a eses compositores, que a través das súas referencias ou tributos, nos levaron ata obras, causas e incluso á doce mestura do control de natalidade e a roupa sexi.
A música como ferramenta de aprendizaxe combina tres das máis poderosas vías de persuasión: unha voz na que se confia, a subliminalidade e a repetición sen fin. Nos 80, poderías ler toda unha biblioteca sobre o apartheid en Sudáfrica, pero nada se metería na túa cabeza tan permanentemente como o 'Nelson Mandela' dos Special AKA, o 'Biko' do Peter Gabriel, ou incluso o 'Sun city' do Little Steven. Acabaron esas cancións coa opresión da maioría negra? Dacordo, non, pero a música pode facer mantras simples sobre cuestións complexas, e incluso coas referencias máis tanxenciais, os artistas poden meter mensaxes edificantes dentro do medio masivo máis persuasivo que temos.
A pesar de que esas referencias poden ser consideradas pomposas por algúns, o efecto de rede -que milleiros ou millóns de persoas dispoñan sequera dunha orientación- é significativo. As mellores recomendacións veñen dos amigos, dalguen en quen confías, e se esa persoa dispón dos teus oidos durante horas, o efecto é profundo. É como escoitar esas cintas de motivación mentras durmes (funcionan, xa o creo que funcionan!)
Xa que de mozo o Sting era o meu pai espiritual, cada album de Police ou del en solitario mandábame directamente ao diccionario, ao meu pai ou á biblioteca. Xa que o Sting ía aparecer na adaptación do 'Dune' de David Lynch, lin as novelas. Cando mercou os dereitos de adaptación dunha serie de libros chamados 'Gomenghast', tentei, sen éxito, lelos. (Libros ridículamente densos, e grises, tamén - pero hante gustar). Calquera mención que fixera de calquera -un científico, un escritor, un compositor- levábame a investigar, non fora ser que me considerara estúpido e non o seu fillo pródigo. E a pesar de que as súas referencias hoxe poidan semellar forzadas - foi por el que escoitei falar de Mefistófeles (Wrapped Around Your Finger), Robert Oppenheimer (Russians), e a xente que foi 'desaparecida' durante o réxime de Pinochet en Chile (They dance alone). Grazas, home-agillón.
Cando tiña 14 anos, escoitando maiormente música feita por brandiños compositores británicos -Aztec Camera, Prefab Sprout, os Smiths- o meu artista favorito era Lloyd Cole. A súa música era melancólica, cunha voz enrugada, infravalorados e moi listos. Tiña un xeito Dylanesco coas letras, e notábase que lera moito. Confiaba moitísimo nel, quería saber de todo o que falaba, estaría disposto a facer o que me pedise, for o que for. Foi mentras estudiaba o seu primeiro album, o 'Rattlesnake' de 1984, cando din con Joan Didion. Nunha entrevista, Cole dixo que a canción 'Speedboat' estaba baseada no 'Run River', a súa primeira novela. Sentindo como se me deran un mandato divino, fun na miña Huffy ata a biblioteca e lin todo o libro, alá atrás onda os baños, onde os espabilados estabanse a masturbar uns aos outros. Didion converteuse nunha grande influencia na miña mente xuvenil - explorei todo o que ela escribira- e aínda me pregunto se chegaría a coñecela se non fora por Cole. De calquera xeito, agradézollo. Tamén me pregunto qué conexión habería entre as letras e o libro, porque aínda que lin o libro e as letras moitas veces - e que non lle pareza mal a Cole- non hai maneira de lla atopar.
De volta ao método científico: preguntei a unha mostra aleatoria dos meus amigos máis repoludos por exemplos sobre cómo foron educados coas cancións. As súas respostas e anécdotas están embaixo. Para protexer a súa privacidade, e tamén para facer as historias máis interesantes, mudei os seus nomes polos de estrelas do tennis dos 70.
Para o momento iluminador número 1 na nosa enquisa - citado por Vitas Gerulaitis, Bjorn Borg e Roscoe Tanner - temos que voltar a Sting, pola súa pista sobre o autor de Lolita e Pale Fire en 'Don't Stand so Close to Me'. A canción, sobre un mestre de instituto que non sabe se aceptar ou non as insinuacións dunha estudiante, incluen os versos: "Comezou a tremer e tusir/xusto coma aquel vello/no libro de Nabokov". Non importa que o Sting estivera a pronunciar mal o nome do autor. Non importa que Humbert Humbert nunca tremera ou tusira. De calquera xeito, esta mención inocua e medio mal feita levou a moitísima xente cara unha historia sobre un pedófilo (simpático daquela maneira) namorado - fácilmente unha das mellores novelas sobre esta torta obsesión, e quizais a mellor novela da segunda metade do século XX. Grazas de novo, Gordon S!.
Borg tamén cita exemplos máis recentes: di que estudiou libros sobre a arquitectura de mediados de século despois de mergullar no 'De Stijl' dos White Stripes. Investigou sobre a primeira grande guerra despois de descubrir aos Franz Ferdinand, e polo camiño descubriu a Terra de Franz Josef, unha illa desolada no norte da Rusia. Le Tigre introduciuno noutro xeito de facer cinema por mor do 'What's Yr Take' sobre Cassavetes, e leu o 'Dreaming War' de Gore Vidal despois de que un membro de Radiohead (con moito a banda máis lida que temos) o recomendara.
Hai rumores de que a horrible e perfecta novela 'O Perfume' foi o punto de partida para a canción 'Scentless Apprentice' dos Nirvana, pero por algunha razón, as referencias literarias son principalmente cousa dos compositores británicos. Non se fían os músicos norteamericanos das referencias literarias ou de calquera cousa sofisticada, tentando emular a Bob Dylan ou Woody Guthrie?
Unha canción dos Smiths, Cemetry Gates, mencionada aquí por John McEnroe, que para o caso é unha muller, levouna cara as obras de Wilde, Keats e Yeats, e pode que sexa a responsable de que agora estea na pobreza tentando doutorarse en literatura inglesa. Ela tamén é fan do non tan coñecido Jazz Butcher, que escribiu música moi divertida e chea de referencias literarias nos 80 e nos 90. A través del coñeceu ao un grimoso actor dos 40 (Peter Lorre), ao asasinado primeiro ministro Sueco (Olof Palme), e, grazas a unha peza pegadiza (South America), memorizou os nomes de moitas das nacións ao sur de México.
As opinións de Illie Nastase sobre a miserable cu-teso e antiga primeira ministra Margaret Thatcher foron debuxadas por un par de cancións post-punk: o 'Stand Down Margaret' dos Beat e o 'Tramp the Dirt Down' do Elvis Costello, onde Costello soña, moi detalladamente, co día no que bailará sobre a súa tumba. Nastase sabía moi pouquiño sobre a Thatcher antes -e aínda agora non sabe moito- pero cada vez que aparece a súa desagradabe cara se pon furioso.
Jimmy Connors di que cancións épicas cheas de referencias coma o 'It's the end of the world as we know it (and i feel fine)' dos REM e o 'We didn't start the fire' de Billy Joel foron cruciais para a expansión da súa psique. A primeira despertou a atención de Lenny Bruce e Lester Bandgs, mentres que o canto confuso de Joel - que recentement escoitei na radio en Sarajevo, traducido ao bosnio, e só se entendía un pouquiño peor- provocou unha longa discusión sobre a guerra fria entre Connor e o seu pai.
Connor di que ten un amigo que asegura que viu o filme de 1945 'Mildred Pierce' porque hai unha canción dos Sonic Youth co mesmo título, que non di nada sobre o filme. E case toda instrumental, e desde case o principio, unha voz distorsionada anuncia "Mildred Pierce!". Referencias coma esta, normalmente con intencións cómicas, son o territorio dos They Might Be Giants, que son, como poderían esperar, citados por moitos, entre eles Stan Smith e Borg. Agradecen a TMBG por presentarlles ao decimoprimeiro presidente estadounidense (James K Pokl), por recordarlles a composición química do sol (Why does the sun shine?), e por introducirlles o nome dunha famosa deseñadora de roupa do cinema de mediados de século (She Thinks She's Edith Head).
Arthur Ashe comenta que non tiña idea de cal era o nome de pila de Picasso ata que escoitou na canción do Jonathan Richman 'Pablo Picasso'. Ashe, tamén unha muller, tampouco sabía que o pintor era moi baixiño ata que o Richman o comentou, o que demostra o ignorante que era a Ashe, e o ignorante que segue a ser. Quizais, nemabragantes, non é culpa súa. Criouse en Montana e non lle permitiron escoitar rock de pequena, pero atopou cousas que lle abriron os ollos na música country, que moitas veces é moito máis picante. Foi educada co éxito de Tammy Wynette D.I.V.O.R.C.I.O. , e aprendeu unha chea con 'A Pílula' de Loretta Lynn, na que a Lynn canta sobre como vestir sexi, seducir a un home e disfrutar dos resultados agora que ten a receita.
A través da música un pode aprender sobre o mundo e os seus libros sobre presidentes mortos, pero o que é máis importante, un aprende sobre un incomprendido mamífero acuático norteameicano. Teño unha amiga que se chama Windsor Castor. Windsor é unha muller normal e encantadora de Carolina do Norte, que traballa no deseño de revistas e que ten un avó que se chama Harry. Todo isto é certo. Hai moitos anos, estaba na gravación do programa do David Latterman 'Late Night' e foi escollida para participar nunha especie de concurso no programa. Ao outro lado do mundo unha banda de punk australiana chamada Blister viu o programa e escribiu unha canción (Windsor Castor) en homenaxe ao seu nome. Desde enton milleiros de fans da banda sentíronse animados a estudiar este animaliño tan traballador, e moitos homenaxearon á miña amiga de moitas maneiras. De feito, outro estudio, este feito en Adelaide, atopou que o nome mais popular para os bebés australianos -de calquera xénero- é hoxe en día Windsor Castor. Tería pasado isto sen a música? Para nada. Bo traballo, música!

É reaccionaria a beleza?

Un lugar onde todos os problemas estiveran solucionados e desapareceran todos os tabús sería un inferno. Pero esta afirmación tamén é tabú. Por exemplo, qué político se podería permitir dicir que o fan feliz os problemas sociais, culturais ou económicos, porque se non existiran el e máis o seu partido serían superfluos?
Na miña opinión, o perigo de que ese inferno caía algún día sobre nós é mínimo, pois de xeito instintivo nolas arreglamos para que, substituíndo aos tabús dos que nos liberamos cun xigantesco esforzo, aparezan como ameaza outros novos, que de momento non aprezamos como tales. Pero cun pouco de reflexión pódese, aquí e acolá, atopar signos que nos indican que escapan á "aprehensión falada" da maioría, e que polo tanto van adquirindo pouco a pouco o carácter de tabú.
É interesante observar ao respecto como proliferan nos últimos tempos, sobre todo nos Estados Unidos -onde os cidadáns, a causa do masivo consumo de televisión, que dura xa máis de cincuenta anos, están máis adestrados ca en ningún outro lugar para conceder ás características físicas dunha persoa o maior valor-, os estudios sobre as vantaxes que outorga a boa presenza. Ata se atopou unha denominación para esa acumulación de privilexios: "belismo". Fenómeno tan condenable coma o racismo ou o sexismo, e contra o que, ata o de agora, non se puido facer nada.
Está claro que os privilexios da xente fermosa non son unha novidade. Xa dixo Sócrates que aquel a quen se lle concedeu a beleza, "está destinado a chama-la atención". O novo é a intensidade con que triunfa hoxe día a beleza en tódolos terreos. Incluso a aceptación dunha novela dun autor descoñecido por parte dunha editorial depende con frecuencia do seu aspecto físico. Se se trata dunha persoa atractiva será máis fácil conseguir que apareza en entrevidas de televisión, as revistas literarias estarán máis dispostas a publica-la súa fotografa, e por tanto a súa obra será máis fácil de vender. Iso é válido igualmente para as demais artes. Aínda que Mozart sempre é o mesmo, resulta máis agradable oír (e ver) a Anne-Sophie Mutter que a outra violinista menos atractiva. Do que se trata realmente é de "facerse notar o máis posible". E a mellor forma de conseguilo na época da televisión e o vídeo é cunha boa presenza.
No pasado dicíase que a beleza está nos ollos de quen a contempla. É dicir, que os criterios para avalia-las vantaxes do aspecto exterior son subxectivos: quen non lle gusta a un pode gustarlle a outro. Ademais, a verdadeira beleza procedía "de dentro". Agora, grazas a unha nova disciplina -a investigación do atractivo- sabemos que hai criterios "obxectivos" para a beleza dun ser humano, que case todos recoñecemos. E certamente as sondaxes amósannos que as nosas regras supostamente persoais reflicten o grao en que é atractiva unha persoa non só nun país determinado ou dunha raza determinada. As mulleres e os homes belos dun país, ou dunha raza, sono tamén para os doutros países ou os membros doutras razas. Ata os lactantes con só seis meses de idade contemplan durante máis tempo a foto dunha persoa atractiva ca a dunha que non o é. Os nenos de doce meses xogan con bonecas bonitas, por termo medio, un trinta por cento máis que coas feas. E as persoas con danos no cerebro e os enfermos psíquicos xulgan exactamente igual que as persoas sanas a beleza dos rostros.
E non é o peor: respondendo ás preguntas dunha sondaxe, presupoñemos ás persoas clasificadas como "belas" outros trazos positivos, como o "carácter" ou a "simpatía"; e, por exemplo, cando falamos por teléfono con alguén de quen nos ensinaron unha foto atractiva, considerámo-la nosa conversa máis excitante que cando nos fan crer que é fea.
Pero o máis terrible é o feito de que ese instinto que nos fai dotar a unha persoa con calidades positivas en xeral acostuma estar xustificado. Como todo o mundo trata de modo máis amable e cariñoso aos guapos e ás guapas, desenvolven un carácter máis aberto e agradable. A indiferencia que amosamos cara os que non chaman a atención e pasan inadvertidos provoca na súa psique fondas feridas, e fai que recorran a trucos e mentiras con maior frecuencia que aqueles nos que, sen máis, nos fixamos.
Aínda que por regra xeral consideremos á xente guapa menos intelixente ca fea, iso non parece altera-la nosa preferencia polas primeiras. Sentímonos adulados cando unha persoa fermosas se interesa por nós. Témo-la impresión de gañar prestixio se se nos ve con ela. Tamén sentimos maior satisfacción ao vela. Os nenos guapos son máis festexados polos da súa mesma idade cos feos; xógase con eles máis tempo e máis a gusto. As persoas guapas teñen máis compañeiros no sexo, e unha frecuencia de coitos máis elevada entre os casados. En caso de enfermidade, aténdese mellor e máis rapidamente aos guapos ca aos feos. Médicos e psicoterapeutas dedícanlles máis tempo.
Todas esas circunstancias fai xa tempo que non son segrego para quen queira sabelas. O que por regra xeral seguen a silenciar os investigadores varóns do atractivo é o feito de que a obrigatoriedade de seguir sendo fermoso toda a vida, que ata agora preocupou principalmente ás mulleres, afectará no futuro tamén ao outro sexo. Sempre se nos dixera que o varón pode compensar un déficit do seu aspecto externo cultivando outras calidades -e todos sabemos de que estamos a falar. Pero esas outras calidades irán perdendo valor pouco a pouco no próximo milenio para a súa pontencial compañeira. Evidentemente, os trazos determinantes do atractivo do varón non son os mesmos que para nosoutras as mulleres. Son as costas anchas, os brazos fortes, as cadeiras estreitas, as pernas longas, os que fan que algúns homes teñan éxito entre nós; pero poden prescindir desas características físicas acumulando poder, diñeiro ou unha boa posición social, e por esa razón dise que un home non ten por que ser guapo. (Os bos mozos que se adestran nos ximnasios contan máis para xente do seu mesmo sexo.)
Coa diminución do tempo de traballo que nos agarda, como consecuencia da automatización en tódolos terreos, tamén aquí cambiarán algo as cousas. Dado que tamén nós -sen necesidade de descoidar aos nosos fillos- terémo-las mesmas posibilidades de ascenso na nosa carreira e o mesmo salario que os homes, tomaremos en conta cada vez máis na elección dos nosos compañeiros o seu atractivo externo, alomenos con tanta frecuencia como o fan hoxe en día os varóns con nós. Desta forma deixarémonos levar polo noso instinto biolóxico -como fan eles-, que nos prescribe elixir aos solicitantes máis atractivos e sans para a reproducción, porque iso asegura os descendentes máis belos e saudables.
A cirurxía estética sinala compracida un aumento do número de clientes varóns. Sen embargo, os homes que ata agora se decidiron a recorrer a ela fixérono principalmente para agradar ao seu xefe, posto que do seu éxito con este depende o seu ascenso profesional e deste último o seu éxito coas mulleres. No futuro, sen recorrer a ese atallo, os homes tratarán de nos resultar atractivos ás mulleres de modo directo, posto que o éxito profesional poderémolo obter por nós mesmas.
Pero a necesidade de beleza intensificouse cada vez máis tamén para nós. Antes só tiñamos que ser atractivas e belas ata que contraiamos matrimonio, e tralo nacemento dos fillos comúns nos podiamos abandonar sen temer unha perda de seguridade material. Cando non había divorcio, o esposo desencantado non podía castigarnos nen sequera co abandono do niño. Coa futura independencia en tódolos terreos, estamos condenadas, tanto na privacidade como profesionalmente, a permanecer belas eternamente. O noso compañeiro poderá abandonarnos en calquera momento por outra máis bela; o noso xefe poderá substituírnos cando se lle antolle por outra que resulte máis atractiva á clientela. O mellor que unha pode facer é pasarse polo salón de beleza á saída da oficina.
Está demostrado dende fai tempo que unha persoa atractiva ten maiores oportunidades de traballo. Por exemplo, os economistas Jeff Biddle e Daniel Hamermesh seguiron durante quince anos a carreira de dous mil avogados que remataron os seus estudios coas mesmas boas notas. "Consultores" aos que se lles presentaron as súas fotos clasificáronas dacordo cunha escala que ía desde "moi atractivos" a "feos". Máis tarde, os economistas citados compararon o seu aspecto físico coas súas gañancias e o éxito na súa carreira. Os resultados, publicados recentemente polo National Bureau of Economic Research, espertaron gran interese e demostraron que os xuristas que ocupaban o tercio superior na "escala da beleza" gañaban por termo medio ao cabo de cinco anos un nove por cento máis cos seus colegas do último tercio da escala, e que transcorridos quince anos a diferencia era aínda maior: os de maior atractivo físico gañaban un trinta por cento máis que os outros.
Este resultado coincide co de tódolos demais estudos levados a cabo -moi abundantes actualmente nos Estados Unidos- sobre as vantaxes profesionais da xente atractiva. Polo que se discutiu xa a cuestión de se se debe considerar ás persoas feas como diminuídos e dictar leis especiais para evita-la súa discriminación á hora de conseguir un posto de traballo. Pero como podería facerse? O estudo mencionado amosa que a discriminación dos feos non proviña necesariamente dos empresarios que os contrataban, senón dos clientes, que sempre elixían ser representados polos avogados de mellor aspecto. O economista Rober Topel, da Business School da Universidade de Chicago, é partidario de que se dicten leis que protexan contra a discriminación nos lugares de traballo, castigando ao empresario aínda cando se limite a ceder ás preferencia dos clientes posto que as ideas e feitos discriminatorios destes últimos son difíciles de evitar mediante leis.
Nisto radica o problema, que por desgracia pertence á categoría dos irresolubles. Contra as vantaxes que a súa riqueza garante a un ser humano, sempre se poderá facer algo, empregando unha solidariedade extrema: podemos expropia-la propiedade privada, nacionaliza-las fábricas, prohibi-las herdanzas, etcétera. Pero contra as vantaxes que a súa beleza garántelle a unha persoa case automaticamente, non existe vara máxica. Quen lle pode prohibir a unha muller que fique sen alento cando se lle achega un home atractivo? Como impedir que a un home se lle vaian os ollos tras unha muller fantástica?
As vantaxes que proporcionan o diñeiro, a fama ou o estatus social poden conquistarse, e están por tanto, alomenos teóricamente, ao alcance de tódalas persoas. As vantaxes da beleza hai que agradecerllas a unha característica conxénita, polo que a beleza humana é basicamente reaccionaria. En efecto, neste caso non se pode pensar en facer xustiza. Podemos obrigar á xente atractiva a afeitarse o cranio ou a que se vista con farrapos? E aínda cando así o fixesemos, seguirían sendo máis belos co resto. Debemos condenalos, mediante unha nova lei social, a sufrir en interese da igualdade de tódolos seres humanos algunha mutilación que os afee un pouco? Algo así como o que facían aqueles necios das irmandades estudiantís de Alemaña que -nuns tempos nos que os homes non tiñan que ser guapos- marcában o rostro nos seus duelos a sabre con horribles cicatrices? Imposible, verdade?
Non é o diñeiro o que domina o mundo, senón a beleza; así expresouse a guapísima Claudia Schiffer nunha entrevida concedida á revista Stern. Desgraciadamente se trata dunha verdade a medias. Dado que non só os pobres pouco atractivos, senón tamén as persoas feas e ricas, prefiren á xente guapa, os instrumentos de poder adquiribles, diñeiro, fama e prestixio, viven desde fai tempo en tan fatal simbiose con ese instrumento de poder conxénito que é a beleza que a miseria dos mediocres ou feos non fai máis que aumentar. Posto que a xente de diñeiro pode mercalo todo e a todos, os seus descendentes non só rematan sendo máis ricos que nós, senón tamén -se o destino colabora aínda que só sexa un pouquiño- máis guapos.
Unha persoa fermosa pode, grazas ao matrimonio, converterse en rica da noite para a mañá. Para que se produza o resultado inverso tárdase algo máis, pero está probado que remata por chegar. Os ricos, homes ou mulleres, casan case sempre con alguén que no aspecto físico está un ou varios graos por riba deles. De todos é sabido que os homes ricos ou famosos -sexa cal sexa o seu aspecto físico- inclínanse por mulleres belísimas. Se observamos aos cónxugues das princesas reais das monarquías europeas vemos que tamén eles foron elixidos con evidente pracer seguindo criterios estéticos. Nese caso, a muller non agarda do seu esposo un ascenso na escala social, posto que xa está na cumio.
Evidentemente eses triunfadores non actúan desa forma coa intención de enxendrar fillos máis belos, senón que o compañeiro mesmo é obxecto de concupiscencia. Pero o resultado acostuman ser con grande frecuencia fillos belos. E como estes, de novo, tratarán con persoas o máis fermosas posible -a fortuna xa a teñen-, ao cabo de dous ou tres xeracións xace en torno á piscina unha grande familia, e cada un dos seus membros podería gañar a vida no caso de necesidade traballando para o cinema. A boa presencia da maioría dos Kennedy é calquera outra cousa menos casualidade.
Como a beleza, nos poucos que contan coa súa bendición, esperta unha admiración difícil de resistir, as consecuencias desa selección son realmente arrasadoras. A historia de calquera desas dinastías do diñeiro -chámense Vanderbilt, Rockefeller, Patiño, Agnelli, Schneider, Krupp, Flick, Thyssen, ou de calquera outro xeito- alomenos en principio e ás veces tamén polo medio ou ao final está máis ou menos marcada polo crime. Pagaron salarios de fame, levaron nenos a traballar nas súas minas, escravizaron a negros ou asasinaron a indios, traficaron con armas, esmagaron violentamente as folgas, subornaron a políticos, ou incluso, nalgún que outro caso, colaboraron cun xenocida antisemita. "Detrás de cada grande fortuna agóchase un crime", dixo Balzac. Pero os rostros dos seus herdeiros, en vez de estar marcados polas malas accións e crimes dos seus antergos, non é raro que estean dotados da nobre beleza de deuses feitos homes.
Cando casualmente se atopa unha cun deses magníficos exemplares, custa traballo manter fría a cabeza. Certamente se sabe a que maquinacións e intrigas debe o seu anfitrión a súa posición social e o seu prestixio pero ao sentar xunto a esa persoa cunha copa na man, nunha temperada noite de verán, na terraza da súa vila xunto ao mar, e ao oír canta as cigarras no parque mentres se mantén unha conversa intranscendente, séntese unha posuída de tal xeito polo seu encanto que pode perder toda perspectiva razoable. Está claro que existen homes e mulleres cunha perfección tan grande que merecen un ambiente perfecto. Neste caso, quen se podería resistir?
Acontece como no retrato de Dorian Gray: sen querer, comeza unha a preguntarse se esa criatura perfecta, de trazos harmónicos, sorriso aberto, voz melódica e movementos elegantes, como o heroe de Oscar Wilde, terá tamén o seu retrato nun dos moitos cuartos da súa vila; un rostro no que se combina a brutalidade directa dos seus antergos coa indirecta do herdeiro, no que se fonde a activa rapacidade do fundador da grande fortuna coa pasividade do que se aproveita dela, nun rostro repugnante, como debería ser en nome da xustiza terreal.
Pero, como é natural, sería inútil buscar ese retrato: Dorian Gray non é senón unha figura imaxinaria creada por un moralista xenial. Na vida real tamén hai pobres fermosos, xa que por un lado non hai ricos suficientes para acaparalo todo, e por outro hai persoas que realmente non se deixan mercar. Pero precisamente os máis inocentes de entre nós son por desgracia dunha fealdad que tira a respiración, mentres que os máis culpables (por definición non pode haber ricos inocentes) non é raro que sexan dunha beleza que tamén nos deixa sen alento.
A cousa chega a tales extremos que en cidades como Milán ou Roma, por exemplo, tense a sensación de que a poboación está formada por dúas razas completamente distintas. Por un lado, as mulleres belas, de pernas longas e tez clara, que xogan caprichosamente co chaveiro do coche, e por outro as rapazolas repoludas, de formas groseiras e pel escura, que lles levan os paquetes das compras ata o elegante Alfa-Romeo.
"As rapazas máis bonitas non viven en Estocolmo, Londres ou París -fai dicir Godard, no seu filme A Boute Suffle, a Jean-Paul Belmondo-, as rapazas máis bonitas se atopan en Lausanne". Como podería ser doutro xeito?. Na Suiza francesa están os colexios aos que a nosa rica aristrocracia envía aos seus herdeiros a prepararse para a súa extraordinaria vida. O perigo de que dean alí con xente inconveniente é extraordinariamente reducido, algo de grande importancia nos anos de xuventude. Unha educación coidada agudiza a sensibilidade. Os xoves herdeiros poderían ter fácilmente pensamentos desencamiñados... e preguntarse, por exemplo, como é que uns semellan ter sempre demasiado e outros demasiado pouco. Nun ambiente aducado conséguese con maior facilidade o salto do rico fogar familiar á voda millonaria, sen se decatar sequera dilo.
No capítulo quinto falamos das vantaxes da estupidez humana. Aquí debemos mencionar de novo que as persoas belas posúen con maior frecuencia esa calidade vantaxosa, e tamén por esa razón élles máis fácil emparentar por matrimonio cunha familiar rica, pero non para que nazan millonarios tontos. Non hai nenos insensibles e carentes de fantasía. O imaxinativos que cheguen a ser na súa vida posterior -simplificando moito a cuestión- depende da cantidade e calidade de estímulos que reciba a súa fantasía conxénita; a sensibilidade que desenvolvan depende, tamén, da cantidade e profundidade das feridas que reciba a súa psique.
En caso de que sexan demasiadas o suxeito non poderá recuperarse: volverase letárxico e apático (desolación que se aprecia sempre nos nenos criados en orfanatos). Se os seus estímulos son "demasiado poucos", os seus sentidos adurmíñanse, a súa sensibilidade non pode madurecer e manterase a un nivel baixo. Se alcanzan unha cantidade e ritmo "correctos", a súa sensibilidade agudízase cada vez máis, e a súa imaxinación, as súas ocorrencias, a súa capacidade de comprensión e o seu instinto serán cada vez mellores (isto explica a cifra extraordinariamente alta de persoas de orixe xudeu de grande sensibilidade: entre os xudeus das capas medias e baixas, sobre todo en tempos pasados, non cesaban de producirse danos psíquicos. "Suiza é o país no que ata os xudeus se volven parvos", afirmou o escritor suizo Adrian Durel. De feito, naquel país o antisemitismo era menos frecuente que en ningunha outra parte, ata que se lles esixiu a devolución dos bens xudeus).
Neste triste mecanismo suponse que está a clave da limitada intelixencia das persoas máis fermosas: raramente son feridas. Certo é que hai xente extraordinariamente bela e sen embargo xenial. Pero cando se estudia a traxectoria da súa vida, é frecuente topar algunha grave enfermidade que os mantivo illados durante anos, ou unha educación sádica nun internado relixioso, un fogar especialmente pobre, ou algunha outra anomalía que provocou as súas feridas psíquicas. A regra é non obstante que o encanto dunha persoa bela fascina de tal modo ao seu entorno que en vez de adquirir complexos e recibir continuamente novas feridas psíquicas, como acontece coas demais, de modo consciente ou inconsciente non fai máis que recibir louvanzas. O dito de Sócrates sobre a vantaxe da beleza segue sendo tan válido como sempre: cando se trata dunha persoa verdadeiramente fermosa, abonda o seu simple presencia para que se converta en centro de atención.
Esa sensibilidade subdesenvolvida é a que fai posible que as persoas belas vexan as cousas menos co corazón que coa cabeza cando se trata de elixir compañeiro/a. A diferencia do resto, poden ser felices tamén sen paixón. Non lles falta de nada. Así como o diñeiro nos fai fermosos, a beleza atrae o diñeiro.
E os demais, qué facemos? No último século deste milenio aprendemos con dor que de nada serve desposuír aos ricos. A experiencia demostrou que nos chamados "países desenvolvidos" ás capas inferiores sempre lles vai mellor se deixan que as superiores apañen todo o que poidan. A este tipo de resignación chamóuselle "a superioridade do mercado libre". Tamén comprendemos, ao mesmo tempo, que non podemos facer nada contra a xente fermosa. Incluso se estivesemos dispostos a iso non 0 poderiamos facer. O poder da beleza é tan grande precisamente porque ao vela non nos sentimos roubados, senón coma se nos regalasen algo.
"If you can't fight them, join them", din os norteamericanos. Se non podes loitar contra eles, únete a eles. E así, a falta dunha estratexia efectiva, o que facemos é tentar mellora-lo noso valor no mercado tratando de imitalos. Vémolos con tanta frecuencia como nos é posible no cinema ou a televisión, contemplamos nas revistas as súas fotografas cheas de esplendor, estudiámo-las súas entrevistas, para saber como e onde viven, que e onde comen, como e onde mercan, como son as súas casa, con que se divirten e ónde viaxan.
E comezamos a imitarlos sistemáticamente: vestimos roupas que se asemellan ás súas, conducímo-los autos que anuncian, cortámo-lo cabelo e peiteámonos como eles, usámo-las cremas e sombras de ollos que nos recomendan nas súas campañas de publicidade, amañámono-lo nariz para que se asemelle ao seu, imos aos ximnasios para estar en forma e ter corpos semellantes aos seus, viaxamos aos lugares que frecuentan, imos aos bares e cafés onde nos serven as bebidas coas que gozan.
Dese modo facémolos, a eles e á súa cuadrilla -os donos dos estudios, das revistas para mulleres e homes, dos hoteis e restaurantes, das empresas téxtiles e de cosméticos, e das fábricas dos autos que anuncian- un pouco máis ricos, aumentando cada vez máis a distancia entre eles e nós. Pero con todo iso non aumentámo-la nosa beleza. Ou, alomenos, non nos volvemos verdadeiramente fermosos como o son eles.
Un día non moi lonxano, neste novo milenio que agora comeza, saberán incluso vendernos un momento de descanso nesta carreira deseperada que nunca poderemos gañar: "Veñan ó noso novo Teherán Hilton! Descansen por uns días de vacacións co rostro cuberto por un veo!" E, naturalmente, habemos de ir!

(De 'Denkverbote', Esther Vilar, 1998)

A negrita é de servidora.

Despois da escola, pasa nos pubs.
Mallar na xente rara é un hábito que se adquire no recreo, pero que se refina de camiño á casa.
Colin Richardson, Segunda Feira 15 de novembro do 2004. The Guardian.
"Os demais rapaces chamábanme maricas. Eu non entendía por qué". Eu si. Entendía perfectamente o que querían dicir.
Martin era o meu mellor amigo cando eramos rapaces. Era un rapaz extraordinario. Un artista e un músico privilexiado; era sensible, etéreo, case doutro mundo. Precisamente por esas mesmas cualidades que o facían tan especial, era polo que mallaban nel.
Incluso sendo un rapazolo de sete anos, sabía instintivamente que ser un home era un asunto complicado e que eu non era moi bo á hora de conseguilo ser. Despois de que os abusóns se meteran comigo brevemente cando comecei a escola primaria, descubrin polas malas que procurar axuda dos adultos non servía para nada. Tendo en conta que eu era un garabullo, poñerse ghicho non tiña moito sentido. Así que decidín facerme invisible.
Durante os meus días na escola fixen todo o posible para evitar chamar a atención. Funcionou pero a custa da miña auto-autoestima, que ven sendo como mallar nu mesmo. Conformeime pensando que todo melloraría cando fose maior e rematara na escola. Non sabía o que me esperaba!
O que lle chaman hoxe en día a síndrome do abusón homófobo non é algo que fique restrinxido ao patio do recreo: e non só o sufren os nenos gais. Un dos insultos mais populares no patio do recreo hoxe en día é 'gai', que, igual que o 'maricas' dos anos 70, non quere dicir tanto homosexual coma diferente e feble. Na mente dos abusóns son 'gais' aqueles que non respostan ás súas provocacións. Con esa amplitude de miras non é estraño que os abusóns comecen a ver a xente gai coma xente vulnerable, que merece que mallen nela.
Resultou que eu me convertín nun home gai, pero o meu amigo Martin non. E a miña esperanza de que deixaría de lle ter medo aos adolescentes cando fose maior non se cumpriu.
Tiña vinte e moitos cando me topei por dúas veces con pandillas de adolescentes que andaban a meterse cos gais. As feridas físicas que apañei foron leves - dous dos meus amigos non tiveron tanta sorte- pero o impacto psicolóxico foi inmenso.
As dúas veces era de noite, moi tarde, cando xa pecharan os pubs. Os asaltos estiveron potenciados polas hormonas e pola borracheira - algo típico das orxías de alcohol habituais nas fins de semana. Pero empezan a aparecer casos que indican que non só se agrede aos gais nesas ocasións. As denuncias de agresións homófobas teñen dous picos ao longo do día. O primeiro, como era de esperar, de madrugada. Pero o outro, un pouco máis frecuente, ocorre á saída das clases. Mallar nos gais é algo que se aprende no recreo pero que se refina de camiño a casa. O bus de volta a casa pode meter tanto medo como o bus nocturno.
Esta semana foi escollida como a Semana contra os Abusóns, e mentres volve aparecer nas novas a violencia contra os gais, non podería ser máis apropiada. Con ocasión desta semana, o goberno vai publicar novas normas para reducir a síndrome dos abusóns homófobos.
O ministro de educación, Stephen Twigg, que foi el mesmo víctima dos abusóns homófobos cando era pequeno, di que a iniciativa xorde despois de que descubrira que só o 6% das escolas teñen conta deste tema, tanto entre os alumnos como entre os profesores.
Os resultados dun enquerito con 877 nenos de noveno e décimo (entre os 13 e os 15 anos) e os seus mestres debuxa a escala do problema. Dous tercios dos nenos e tres cuartos dos mestres dixeron que tiñan detectado abusóns homófobos, pero só o 13% dos alumnos sabían cales eran as regras ou o procedemento para previr ese comportamento ou para castigalo. E mentres que un cuarto dos alumnos foran víctima de abusóns homófobos, só o 20% deles llo chivara ao profe.
Pero se as escolas non son quen de controlar aos abusóns dentro das aulas, aínda fan menos para controlalos fora das cancelas da escola - maiormente porque non hai nada que poidan facer. Un xuizo de hai dous anos confirmou que as escolas teñen moi pouca xurisdicción para controlar o comportamento dos seus alumnos fora das súas instalacións.
O próximo sábado, o comisario adxunto Brian Paddick, o policía de máis alta gradación abertamente gai da Britania, vai dar unha charla a un grupo de mestras lesbianas e mestres gais na conferencia 'Orgullo no Ensino' organizada pola Unión Nacional de Mestres. Este diálogo entre mestres e axentes de policía semella ser un paso adiante. Se as escolas non poden controlar o comportamento dos alumnos fora das súas horas, a policía si que debe facelo.
Levar aos cativos á casa en coches da policia, por moi tentador que puidese ser, non é a resposta. Pero, a medida que entramos na nova xeira de policía de barrio prometida polo ministro do interior, na que lle poderemos facer unha chamada ao mobil ao noso propio policía, deberíamos atopar un punto intermedio entre non facer nada e chamar polos anti-disturbios.
Deberíamos pensar en mudar a lei que impide que a escola teña algún tipo de autoridade sobre o que pasa no tempo no que os alumnos van da escola á casa e viceversa. Mentras tanto, non estaría de máis que a policía botara un ollo fora das portas da escola, no bus ou nas rúas. Dixon da Grange Hill, isto é para ti.

Colin Richardson é un antigo redactor do Gay Times.

Aborrecidas co baile.
Durante a maior parte dos 90 Alexis Petridis –e toda a súa xeración- pensou que a música de baile podía mudar o mundo. Pero logo viñeron os super-clubs, os DJs super-stars e a comercialidade máis excesiva. Agora, cando incluso os xuizosos e vellos Brit Awards lle dan as costas ao xénero, lamenta o deceso do movemento musical máis excitante das últimas décadas.
Cuarta Feira, 3 de novembro de 2004. The Guardian.
É difícil saber qué significa exactamente o anuncio de onte por parte da Industria Fonográfica Británica de que os premios Brit van deixar de ter a categoría 'Mellor grupo dance', e que o van reemprazar pola categoría de 'Mellor Actuación en Vivo'. "O comité dos Brit decidiu que a música de baile xa non é significativa na música" dixo un voceiro. "A escena está a voltar ás súas orixes minoritarias. O premio xa non é axeitado para unha audiencia televisiva masiva".
Por outro lado, non é como se nos deberamos preocupar por estas novas. Despois de todo estamos a falar dos Premios Brit, un encantador e responsable pedazo do entretenemento de primeira hora da noite na ITV, o suficientemente aborrecedor como para contratar coma voceiro a alguén que fala coma un presentador do Six-Five Special. Calquera que esta interesado en "onde acontece algo no eido da música" terá moito coidado en considerar os Brits como referencia, da mesma maneira que calquera interesado en explorar a intrincada socioloxía da sexualidade humana evitaría o Love de Davina McCall no Saturday Night.
Pero o anuncio dos Brits non é único; acontece tralo peche nos últimos dous anos de tres revistas de música de baile (Muzik, Ministry e Jockey Slut), tralas noticias de que o super-club londinense Ministry of Sound perdeu máis dun tercio das súas gañancias desde o 2001, e máis recentemente, tralo fracaso comercial dos últimos discos de dous dos máis grandes artistas de música de baile da Britania, Fatboy Slim e os Prodigy. O album de 1998 do Fatboy Slim (You’ve come a long way, baby) vendeu un total de 5 millóns de copias en todo o mundo; o último (Palookaville), saiu do top75 despois de só tres semanas. A música de baile non ten moi boa saúde desde hai algúns anos; o feito de que unha institución tan rematadamente pouco cool coma os Brits pense que está acaba, nembargantes, semella a gota que enche o vaso para o que foi unha vez o xénero musical-popular máis importante e excitante do mundo.
É fácil esquecer o moi excitante e importante que a músca de baile nos pareceu no seu explendor. Hoxe en día, a xente escribe libros e fai filmes sobre como os 90 eran o dominio exclusivo do Britpop baseado nas guitarras. Pero durante exactamente o mesmo período, os clubs, as drogas e a música house eran tan importantes que todo o mundo concordaba que cambiaran os hábitos de lacer da xuventude británica para sempre. Segundo as estimacións máis consevadoras, a mediados dos 90 cada fin de semana medio millón de persoas tomaban éxtase. Prácticamente en cada cidade ou vila, acollía a súa propia sala de house ou techno. No 1996 unha copia calquera da revista de música de baile Mixmag, traía clubs en Ponte Cesures, Ordes e Ponte d’Eume (como quén di ;)). Existía a irresistible promesas de "dúas pistas de acción sen límites nu glamuroso club de Caldas". Hai rumores dun clube do Gloucestershire chamado Ministry of Stroud.
Seino, porque fun á metade deles. Traballei na Mixmag durante cinco anos, un fan empedernido que tivo unha conversión total aos 20 anos de idade no insospeitado lugar do peirao de Margate. Despois téñome preguntado ata qué punto a miña conversión estivera influenciada pola música que puxeran aquela noite (a cabeza de cartel da festa eran os Ratpack, un dúo que non é extraño que xa esqueceramos e que tiña como principal éxito unha escura versión dunha canción de Suzanne Vega, só que a letra falaba de costo), e ata qué punto foi influenciada por un amigo meu que estaba na universidade e tiña uns coñecidos un pouco malotes e con acceso a unha versión particularmente potente do éxtase chamada Rhubarb e Custard. Daquela, pola contra, tanto tiña: xa estaba convencido. Deixei a rave de Margate convencido que non iría ver aos Suede actuar nunca máis. A música de baile era o futuro.
A miña convinción durou case unha década. Cando deixei a universidade non quería escribir para o NME ou para o Melody Maker. Quería escribir para o Mixmag. Os Blur e os Oasis pode que estiveran no cumio pero eu, como o resto da xente que traballaba na revista, tiñamos claro que serían unha moda pasaxeira. Quén querería escoitar a alguén imitando aos Beatles e aos Kinks cando había xente como os The Orb, Underworld, os Aphex Twin e os Chemical Brothers chegando ao top10 con albumes que non tiñan medo a rachar os convencionalismos sonoros?. Cando non estaba en clubes en Cela Nova ou na Cañiza, o dicindolle á xente que o dúo de techno Orbital eran a mellor banda en directo da Britania, tamén me podíades atopar dándolle á cabeza mentres os novos "DJs super-star" estaban a demandar o seu dereito a gañar milleiros de libras cada noite pinchando os seus discos.
O maior defensor dese dereito foi o máis famoso dos djs, Paul Oakenfold: "Xa sexa cando estou a levantar os brazos ou a apuntar a alguen na pista e a lle sorrir, forma parte dun espectaculo total. Son un artista. Son un profesional" declarou, coa grande seriedade que dá saber que levantando os brazos no aire podes gañar 750.000 libras ao ano. No 2004, sería difícil atopar a alguén facendo estas declaracións – ou incluso dicindo a frase "Dj super-star"- sen que lle caia a cara de vergonza. A maioría dos clubes desapareceron, e os artistas electrónicos que se supoñía que eran o futuro da músca ou ben se separaron ou desapareceron da escea comercial. Cada vez que falo da escena de baile dos 90, frecuentemente sinto como se lle estivese a falar dalgo incrible e inexplicable ao típico fan da música de 18 anos de hoxe en día.
A pregunta de por qué as cousas cambiaron tan rápidamente e tan dramáticamente é intrigante. Parte do problema, a pesar de quen o queira negar, é que a escena do baile estaba totalmente vencellada ás drogas. Isto significa que tiña por forza que ter curta vida: non podes estar a tomar éxtase todas as fins de semana máis alá duns poucos anos, e cando te queimas co éxtase tamén te queimas coa música de baile. Isto non era un problema mentras houbese unha constante chegada de novos participantes, posiblemente convertendose nunha rave en Margate ás seis da maña, convencéndose de que descubriran o futuro da música. Pero nalgún momento ao redor do cambio de milenio, isto deixou de acontecer.
Alomenos hai unha razón clara: ir aos clubs perdeu o seu cachet indiscutible de ser cool. A principios dos 90 a escena dos clubs semellaba como a entrada nunha interesante sociedade segreda. A retrospectiva que facía o britpop, faciao atractivo cara varias xeracións –aos papás tamén lles gustaba Oasis- pero a música de baile tiña aquel atractivo de separar radicalmente aos pais dos fillos como xa o fixera o punk e a psicodélia: os xornais non paraban de falar dunha epidemia de drogas, aprobábase lexislación para atallala, incluida a criminal justice bill que estipulaba sancións contra a "música composta primordialmente de ritmos repetitivos". Incluso propiciou a súa propia estética como pasara cos mods: a mediados dos 90 o Mixmag tiña o seu propio director de moda.
Pero tanto o atractivo ilegal da músca de baile e calquera signo de elegancia exclusiva evaporouse ao final da década. Como movemento xuvenil que nacera e se desenvolvera baixo o Thacherismo, a músca de baile sempre estivo marcada por un agudo sentido dos negocios: a diferencia do punk e da psicodelia, nunca houbo polémica sobre se estes ou aqueles son uns vendidos. O resultado foi que a finais do milenio se convertera no paraiso das grandes multinacionais e os acordos publicitarios. É difícil sentir que estás a participar dun movemento contracultural cando está patrocinado por Paco Rabanne e transmitido en directo pola BBC.
Os super-clubes mentras tanto, que pasaran de ser tan só clubes a se convertiren en marcas, ficaron atrapados ente apañar todos os cartos que puideran e entre conservar algo de credibilidade, cos desastrosos resultados que eran de esperar. Por exemplo o Ministry of Sound sacou unha marca de roupa para a continuación anunciar que estaba prohibido entrar no clube con ela. Moitos dos grandes artistas dos 90 acabaron por reaccionar a semellante comercialismo, e produciron albumes destinados a audiencias minoritarias, de tal maneira que non volveron aparaecer no top10 xamais.
Se, coma min, investiches unha chea de tempo e enerxía na crenza máis ben idealista de que a música de baile ía mudar o mundo, este tipo de cousas foron un duro desengaño. Só serviron para afastar á xente que unha vez amou a música de baile lonxe da cultura da música de baile.
A moda máis duradeira na cultura dos clubes foron os ciber-kids, que se congregaban ao redor do clube Gatecrasher en Sheffield. O seu look semellaba ser unha mescla de todo canto chegou a aparecer polas pistas de baile: as roupas e a pintura para a cara flourescente, pintura de colores rechamantes para o cabelo, as chupetas, os bonequiños. Os donos do Gatecrasher acabaron por lle prohibir a entrada pero o dano xa estaba feito. Para calquera con 16 anos a disiuntiva estba clara: ou te vistes como un rapeiro ou coma un dos Strokes e quizais teñas sorte de ligar, ou te vistes coma un parvo e vas a bailar.
Os organizadores dos Brits teñen algo de razón- hai un para de anos, tivéronlle que dar o premio ao Mellor Artista de Baile ao trio pop Sugababes – pero aínda así é esaxerado borrar completamente a presencia da música de baile no 2004. A sensación é que un importante movemento xuvenil desapareceu, posiblemente para sempre, pero a música en si non está morta, simplemente polarizada. Aínda se fai música de baile innovadora, pero está case por completo ausente das listas de éxito: a pesares de ser rompedora e brillante, houbo pouca atención entre a xente que merca discos para o novo xénero "grime", deliberadamente abstruso. Mentras tanto, a música de baile que se vende en grandes cantidades non hai por onde collela. Unha peza de house de Eric Prydz acaba de estar durante varias semanas de número un debido ao seu horroroso video, e foi ridiculizado como o-número-un-máis-estúpido nada menos que por esa recoñecida autoridade que é o The Sun.
Ata que a música de baile atope o seu sitio, o lugar onde a innovación e a excitación se conxuguen co éxito comercial, a escena de baile dos 90 parece que vai permanecer como un arcano recordo.